Leaving Uganda

Na alle verbazingwekkende indrukken van het regeringsziekenhuis, had ik (samen met Andrea, een verpleegkundige die daar ook vrijwilligerswerk deed) het eigenlijk wel gehad daar. Voor mij was er geen begeleiding meer nadat de andere Ugandese geneeskunde studenten terug naar hun school gingen en Andrea had het er ook niet echt naar haar zin. Na een 'God bless you' van de hoofdzuster namen we dan ook afscheid van dit ziekenhuis. Onze organisatie had geregeld dat we bij een health centre in town aan de slag konden, en dat was meteen al een stuk leuker. Dr Dickson betrok me veel meer met zijn werk en alle werknemers waren een stuk jonger. De locatie, midden in het centrum, betekende ook dat er veel verkeersongelukken binnenkwamen, en omdat het een privekliniek was waar de zorg niet gratis is, waren er vaak de nodige disputen over welke motorfietsbestuurder de rekening voor de patient (kindjes) betaalde. Ook kwam er een driver binnen met een enorme open wond op zijn knie, en op de operatiekamer bleek zijn hele gewrichtskapsel gescheurd en zijn bovenbeen gebroken, toch wel interressant om te zien! Het hecht- en gipswerk was voor Dr Dickson geen probleem, gezien hij zijn opleiding in Rwanda heeft genoten ten tijde van de genocide (1994) en hij dus wel het een en ander gewend is. Heftig om verhalen van hem te horen! Verder veel bevallingen en keizersnedes gezien, een jonge vrouw met een geperforeerde darm (de darminhoud golfde uit de buikholte bij de eerste incisie!), en het weghalen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Na een weekendje Kampala, een dagje golfen op het terrein van een grote Indische suikerplantage en nog een dagje aan het zwembad bij Willemien en Maarten in Entebbe, was het weer tijd voor een tripje. Met Andrea en 5 andere volunteers uit Kampala gingen we richting de Keniaanse grens voor de Sipi Falls, waar we twee dagen super mooi gewandeld hebben (en de meest verse koffie ooit gedronken!) aan de voet van de berg/ vulkaan die ik in december met Robert beklommen heb. Op zatedagavond was er een verlovingsfeest van een Amerikaan en een Ugandese en natuurlijk waren wij ook uitgenodigd. Na het overhandigen van de bruidsschat (enkele tientallen koeien en voedsel voor het hele dorp) barstte het feest los en drukte de opperrechter van Kampala ons ineens een biertje in de hand. We waren ook voor het ontbijt uitgenodigd in zijn buitenhuis, maar toen wij 's ochtends om half 8 weer aan het hiken waren, lag hij vast nog zijn kater weg te slapen, gezien zijn toestand van de avond ervoor.
Ik bleef na dat weekend in het dichtsbijzijnde stadje Mbale, waar ik anderhalve week heb meegelopen in CURE Children's Hospital voor kinder-neuro-chirurgie, heel gespecialiseerd en dat betekent dat ze alleen patientjes met aangeboren neurologische afwijkingen, waterhoofden, open ruggetjes, hersentumoren en epilepsie behandelen. Het is opgericht door de Amerikaanse organisatie CURE (die 11 ziekenhuizen in Afrika heeft en jaarlijks 20 miljoen dollar ontvangt van ongeveer 300 donoren) maar de staff, inclusief 1 neurochirurg, is geheel Ugandees. De chirurg heeft in 2010 900 kinderen geopereerd en toen ik er was deed hij dagelijks 6 operaties om de hoge hersendruk door te veel hersenvocht te verminderen of open ruggetjes te corrigeren. Ik heb alles gezien, van de receptie voor nieuwe opnames en controle afspraken, de CT-scan (1 van de 3 in het land), het lab, de afdeling met 30 bedjes tot alle super interssante operaties. Het was een mooie afsluiter van alle medische ervaringen hier en vooral om te zien dat het ook allemaal heel goed geregeld kan zijn in dit land. Maar als je hoort dat de kindjes met deze afwijkingen soms verguist worden in hun village, namen krijgen als Ajok (hekserij) en Atol (degene die snel doodgaat) en hun moeders beticht worden van witchcraft, is er nog veel werk te doen...

Mbale is verder een heel leuk plaatsje met meerdere Nederlandse studenten dus we zijn vaak uit eten en drinken geweest met wat plaatselijke vrienden en al liggende aan het zwembad van het mooiste hotel hadden we een mooi uitzicht op Wanale Ridge, die we toen ook maar even beklommen hebben. Bovenop vonden we wat aangeschoten mannen die een lokale prut dronken, een mix van mais en gist, andere granen, warm water en er uit zag als diarree. Hilariteit toen we probeerden een normaal gesprek aan te knopen en ze ons aanspoorden om ook te drinken, maar om 12 uur vonden we ons colatje toch iets lekkerder!


Even nog wat Ugandese grappen: 
- het is in Uganda heel onbeleefd om een gesprek te beginnen zonder 'how are you?' te hebben gevraagd. Een medewerker van Cure gaf echter niet het gebruikelijke antwoord 'fine' maar pareerde de vraag :'Do you mean financially, medically, sexually?'.
- je zit in de kroeg, en de vriend naast je besteld een biertje. Je zegt: 'for me too, please' en je krijgt in totaal 3 bier!! Is me al meerdere keren gebeurd..
- Ugandezen spreken vaak heel goed Engels, maar iemand die de taal minder goed beheerst, geeft vaak zijn hele woordenschat prijs in 1 zin, zonder antwoord te verwachten: 'Hello, I'm fine, well done, thank you bye!'
- toen ik op straat liep en me irriteerde aan een moeder die langzaam liep met haar dochtertje van 3 aan de hand, besefte ik me dat alle Ugandezen zo verschrikkelijk langzaam lopen...
- in de operatiekamer van Cure werd voor iedere operatie gebeden voor het patientje door de chirurg, om vervolgens supervals mee te kraaien met Ugandese gospelsongs.
- uitgaan in Mbale: om 1 uur kom je aan, bestelt een biertje en om half 2 valt de stroom uit! 

Vorige week begon mijn vakantie (!!!) en ben ik via Kampala naar Lake Bunyonyi gegaan, een meer omringd door heuvels met landbouw in terrassen, waar ik 3 dagen een beetje gezwommen, gelezen, gegeten en gekletst heb, ultiem ontspannen dus! Ondertussen is president Museveni herkozen om zijn presidentschap te verlengen van 25 tot 30 jaar, dus misschien krijgen we hier in de nabije toestand ook Egyptische toestanden (nu nog niet in ieder geval, de verkiezingen zijn heel rustig verlopen!).

Maandag ben ik de grens met Rwanda overgestoken en ik zit nu in Kigali. Het verschil met Kampala kan bijna niet groter! Het lijkt wel een europese hoofdstad, met goed asfalt, zelfs trottoirs (hier wordt Frans gesproken!), veel minder verkeer en geen stof, bloemenperkjes en mooie huizen en gebouwen. Nadeel is wel dat alles ook bijna Europese prijzen heeft, dus ik blijf maar een paar dagen. Net bij het Memorial Centre voor de genocide in 1994 geweest, toen in 100 dagen tijd 1 miljoen Tutsis door de Hutu zijn afgeranseld, verkracht en afgemaakt. Heel bizar dat dit nog in de jaren 90 heeft kunnen gebeuren en het was dan ook een heftig bezoekje aan dit mooie museum voor deze gebeurtenissen, maar ook voor genocide in het algemeen, zoals ook de holocaust en op de Balkan. 
Donderdag ga ik naar Tanzania voor de laatste 3 weken van de reis om vervolgens nog een week met papa en mama door Uganda te trekken. Zin in!          

Over de helft!

Een paar dagen geleden ging ik over de grens van twee-en-een-halve maand Uganda! Ik ben nu over de helft van mijn verblijf en dat vond ik eigenlijk nog niet eens zo slecht klinken. Ik dacht dat de tijd sneller ging, maar met nog meer dan twee maanden in het vooruitzicht typ ik nu dit verhaaltje op een geleende laptop van een andere vrijwilligster. Bittere noodzaak want we hebben al een week geen stroom, door een sterk staaltje Ugandees vakmanschap. De bisschop, eigenaar van het land waar mijn guesthouse op staat, had hout nodig en dus werd besloten dat een van de enorme prachtige bomen zou worden gekapt. Zo geschiedde, maar dat kon natuurlijk niet zonder dat deze boom precies op de elektriciteitskabels landde… Men stond erbij en keek er naar, en ik wist natuurlijk dat dit moest gebeuren! Alles gaat op z’n Afrikaans dus klimt er af en toe een Ugandees in de elektriciteitsmast om vervolgens weer naar beneden te komen met de boodschap: “Tomorrow power okay?”.

Op dit moment ben ik in Mukono, een uur ten oosten van Kampala en ik zit hier nu sinds 3 januari. Het guesthouse staat iets buiten de stad, op een groene heuvel vol bomen, vogels, apen en met hond en kat en 4 man sterk personeel. De slaapverblijven (banda’s) staan verspreid over het terrein en er is een gemeenschappelijk gebouw met keuken, badkamers en een grote veranda om buiten te zitten, een prachtig plekje om thuis te komen na het ziekenhuiswerk!

Eind december heb ik natuurlijk Kerst en Oud en Nieuw gevierd, maar ook voor de werknemers van Wagagai Flower Farm werd er op een zaterdag een personeelsfeest georganiseerd. De hele dag stond in het teken van fietsraces over het terrein, voetbal en pingpong, traditionele dansen, muziek, miss en mister verkiezing, verkiezing voor de mooiste traditionele kledij en na het lokale buffet ging de African Beat muziek aan en werd er tot in de late uurtjes onvermoeibaar gebounced op het grasveld met meer dan 1000 employees. Echt geweldig!  De laatste dagen in de kliniek waren erg interessant omdat er dagelijks  een chirurg in opleiding was, die in zijn vakantie (december/januari is hier grote vakantie) hier kwam werken al seen sort van huisarts, maar we hebben ook veel operaties gedaan. Voor het eerst heb ik geassisteerd bij liesbreukoperaties, keizersnedes en operaties van vrouwen met incomplete aborties, heel leuk om praktisch bezig te zijn en verd heel interessant! Voor de kerst moet ik afscheid nemen, maar ik kon terugkijken op een hele leerzame tijd in een leuke en gezellige kliniek, waar de goede organisatie en goede zorg voorop staan!
 25 december en 31 december heb ik beide keren heel gezellig gevierd met Willemien en Maarten, kennissen uit NL die nu hier wonen. Willemiens kinderen Emilie en Jochem waren er ook en ook Joleen en Jacob, de een manager van de kliniek en de andere werkzaam op de flower farm waren er bij. Iedereen verantwoordelijk voor een gang, hadden we toch nog een 5 gangen diner! Helaas niet in de zon op het strand aan Lake Victoria, want het is hier al jaren lang traditie dat het op eerste Kerstdag regent, jammer maar helaas!
Tussendoor heb ik een weekje in Kampala gebivakkeerd in een hostel om wat meer mensen te leren kennen en heb ik veel leuke reisverhalen en tips gehoord dus de komende tijd kan ik niet stilzitten. In Kampala is ook de enige bioscoop van Uganda dus moest ik natuurlijk even Harry Potter zien, verder heb ik met Ugandese studenten het terrein/campus van Makarere University verkend en daarnaast is het gewoon best een fijne stad om lekker uit eten te gaan en uit te gaan.

Begin januari ben ik dus naar Mukono gegaan en kreeg ik meteen een rondleiding door het nieuwe ziekenhuis. Dit is een public hospital, het grootstevan de 4 omliggende districten, en eigendom van de regering, wat betekent dat de zorg en de medicijnen gratis zijn. Er zijn 4 afdelingen in losse gebouwen voor male, female, paediatrics (kinderen) en een maternity department voor zwangere vrouwen en pasgeborenen. Op iedere afdeling is plaats voor 25-40 patienten maar wat me mee viel is dat het niet overvol is. Er is ook een operatiekamer waar vooral keizersnedes en buikoperaties worden uitgevoerd. Ik begon op Male Ward waar ik mee kon lopen met een Ugandese vijfdejaars geneeskundestudent, die ook in zijn vakantie hier een beejte bijklust. Van hem heb ik veel inzicht gekregen in de organisatie van het ziekenhuis want in de eerste week heb ik geen enkele dokter gezien, na mijn introductie op de eerste dag. Dr. Kiberu had toen wel even tijd voor me, om me wat uit te leggen over het ziekenhuis en over de meestvoorkomende ziektes. De allerbelangrijkste ziekte was ‘East African Time Management Disorder’, alles gebeurt op African Time,  dus een afspraak om half 3 uur begint om 4 uur en de diensten van 8 uur worden afgelost als de volgende nurse er is, en dat kan ook makkelijk 9 uur worden!
 

Meisje met gebroken bovenbeen in tractie
om het bot recht te houden

In het hele ziekenhuis waar dus constant ongeveer 100 patienten opgenomen liggen en er dagelijks ook 250 ‘huisarts-patienten’ komen, werken 2 senior doctors… Echt verbijsterend. De eerste week heb ik op de mannenafdeling iedere ochtend de patienten gecontroleerd met Charles, de andere student, om te vragen hoe het met ze gaat en om eventueel aanpassingen te maken in het behandeling of te verwijzen naar het grootste ziekenhuis in Kampala. Als wij er niet zouden zijn, komt een doctor eens in de twee weken op de afdeling langs en in de tussentijd behandelen de nurses, en als het niet aanslaat, pompen ze er gewoon wat andere antibiotica in, om te zien of dat wel aanslaat. Overal lopen familieleden van de patienten rond, om bedden op te maken, de patienten te wassen en te koken of eten te geven, want dat zijn allemaal niet de taken van de nurses. Verder zijn er geen computers in het ziekenhuis te bekennen en in het laboratorium is alleen een microscoop om malaria in bloed te kunnen zien en een paar andere kleine testjes. Aan geldgebrek geen tekort…
Even een kleine opsomming van wat patienten: een man van wie een maand geleden een voet was geamputeerd na een gevecht, en nu nog steeds een enorme open, geinfecterde wond had aan zijn stomp, mannen met liesbreuken die al een week wachtten op een operatie, een man die na een open buik operatie voor een gedraaide dikke darm wat complicaties opliep (maar de chirurg zelf ik nooit komen kijken), veel malaria patienten, sikkelcel patienten die bloedtranfusie nodig hebben en natuurlijk veel HIV-patienten met bijkomende infecties (vrijwel altijd tuberculose en die patienten worden in de hoek van de zaal gelegd, bij wijze van ‘isolatie’), en , vooral op de mannenafdeling, veel brommerongelukken en geweldslachtoffers met hoofdletsel en fracturen. De hele tijd wordt je geconfronteerd met zowel grappige als treurige dingen: de dag na de nieuwjaarsreceptie was er geen enkele dokter te bekennen en op iedere ward maar 1 nurse, want het was ‘hangover day’, als je een x-ray wil aanvragen kom je erachter dat er geen foto-materiaal is, een patient die in elkaar is geslagen nadat hij betrapt werd tijdens diefstal en met handboeien aan zijn bed wordt gehouden,  HIV patienten die er echt slecht aan toe zijn, maar die altijd nog niet willen dat familie of partners van ze weten dat ze AIDS hebben, gesprekjes met personeel over Nederland of het promiscue gedrag van Ugandezen (ze planten zich voort als konijnen en zijn verre van trouw) of een 24-jarige man die binnenkwam met een buik met een enorme lever en veel buikvocht en  de volgende morgen levenloos in zijn bed lag.. 
Voor mij is het interessant om mee te lopen en alle gevallen te volgen, maar nog steeds is het af en toe wel moeilijk om  niet de juiste testen aan te kunnen vragen, goede medicijnen voor te schrijven, of om iemand te verwijzen, omdat wij even niet weten wat we er mee aan moeten. Follow up bestaat hier ook niet echt dus je zult nooit echt weten hoe het afloopt… Zo dat waren even  de dagelijke frustraties van een dokter in spe in Uganda!

Kippen plukken

Verder doen we natuurlijk ook veel leuke dingen! Hier in het guesthouse zaten 7 andere Nederlanders en Belgen en iedere avond koken en eten we samen, of gaan we ergens eten, spelen we wat spelletjes, houden we een cocktail avond of gaan we in het weekend uit. Heel leuk om alle verhalen te horen van mensen die hier de meest uiteenlopende dingen doen, op gebied van rechten, handel, landbouw en koeien, computerlessen geven of in weeshuizen werken. Zo zijn we ook met z’n allen een dag naar een village geweest om met 14 –door een vrijwilliger gekochte en geslachte- kippen een feestmaal te maken voor 50 kinderen en 10 oude mensjes die anders eigenlijk nooit vlees eten, maar rijst met bonen. Vorig weekend ben ik met Andrea, een verpleegster uit Nijmegen die nu ook in mijn ziekenhuis werkt, naar Jinja geweest, een stad die aan het Victoria Lake ligt en waar de Nijl in Uganda begint. We hebben de hele zaterdag geraft op de eerste 30 kilometer van deze rivier, echt heel erg vet! Drie keer allemaal uit de boot gevallen, van watervallen van 6 meter gegaan met het rubberen bootje en natuurlijk ook gewoon lekker gezwommen in de Nijl. Andere tripjes staan alweer in de planning en ondertussen ben ik op zoek naar een andere plek om de volgende 3 weken door te brengen, omdat ik het eigenlijk wel heb gehad met dit ziekenhuis van nu. Het wordt waarschijnlijk een zeer goed en gespecialiseerd hospital voor kinder-neuro-chirurgie, Cure Childrens Hospital (google voor de geinteresseerden!). Ik ben erg benieuwd naar…

Midden februari wil ik richting het zuidwesten van Uganda vertrekken, waar veel mooie natuur is en alle wildparken zijn, om vervolgens via Kigali in Rwanda naar Tanzania te gaan voor het Serengeti Park en chillen op Zanzibar met Els, een vriendinnetje uit Amsterdam. De laatste week van maart komen m’n ouders en gaan we gorilla’s tracken, er zijn er nog maar 400 wild in de wereld, allemaal op de grens van  Uganda en Congo. Kortom: ik vermaak me hier nog wel even!!!