Leaving Uganda

Na alle verbazingwekkende indrukken van het regeringsziekenhuis, had ik (samen met Andrea, een verpleegkundige die daar ook vrijwilligerswerk deed) het eigenlijk wel gehad daar. Voor mij was er geen begeleiding meer nadat de andere Ugandese geneeskunde studenten terug naar hun school gingen en Andrea had het er ook niet echt naar haar zin. Na een 'God bless you' van de hoofdzuster namen we dan ook afscheid van dit ziekenhuis. Onze organisatie had geregeld dat we bij een health centre in town aan de slag konden, en dat was meteen al een stuk leuker. Dr Dickson betrok me veel meer met zijn werk en alle werknemers waren een stuk jonger. De locatie, midden in het centrum, betekende ook dat er veel verkeersongelukken binnenkwamen, en omdat het een privekliniek was waar de zorg niet gratis is, waren er vaak de nodige disputen over welke motorfietsbestuurder de rekening voor de patient (kindjes) betaalde. Ook kwam er een driver binnen met een enorme open wond op zijn knie, en op de operatiekamer bleek zijn hele gewrichtskapsel gescheurd en zijn bovenbeen gebroken, toch wel interressant om te zien! Het hecht- en gipswerk was voor Dr Dickson geen probleem, gezien hij zijn opleiding in Rwanda heeft genoten ten tijde van de genocide (1994) en hij dus wel het een en ander gewend is. Heftig om verhalen van hem te horen! Verder veel bevallingen en keizersnedes gezien, een jonge vrouw met een geperforeerde darm (de darminhoud golfde uit de buikholte bij de eerste incisie!), en het weghalen van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Na een weekendje Kampala, een dagje golfen op het terrein van een grote Indische suikerplantage en nog een dagje aan het zwembad bij Willemien en Maarten in Entebbe, was het weer tijd voor een tripje. Met Andrea en 5 andere volunteers uit Kampala gingen we richting de Keniaanse grens voor de Sipi Falls, waar we twee dagen super mooi gewandeld hebben (en de meest verse koffie ooit gedronken!) aan de voet van de berg/ vulkaan die ik in december met Robert beklommen heb. Op zatedagavond was er een verlovingsfeest van een Amerikaan en een Ugandese en natuurlijk waren wij ook uitgenodigd. Na het overhandigen van de bruidsschat (enkele tientallen koeien en voedsel voor het hele dorp) barstte het feest los en drukte de opperrechter van Kampala ons ineens een biertje in de hand. We waren ook voor het ontbijt uitgenodigd in zijn buitenhuis, maar toen wij 's ochtends om half 8 weer aan het hiken waren, lag hij vast nog zijn kater weg te slapen, gezien zijn toestand van de avond ervoor.
Ik bleef na dat weekend in het dichtsbijzijnde stadje Mbale, waar ik anderhalve week heb meegelopen in CURE Children's Hospital voor kinder-neuro-chirurgie, heel gespecialiseerd en dat betekent dat ze alleen patientjes met aangeboren neurologische afwijkingen, waterhoofden, open ruggetjes, hersentumoren en epilepsie behandelen. Het is opgericht door de Amerikaanse organisatie CURE (die 11 ziekenhuizen in Afrika heeft en jaarlijks 20 miljoen dollar ontvangt van ongeveer 300 donoren) maar de staff, inclusief 1 neurochirurg, is geheel Ugandees. De chirurg heeft in 2010 900 kinderen geopereerd en toen ik er was deed hij dagelijks 6 operaties om de hoge hersendruk door te veel hersenvocht te verminderen of open ruggetjes te corrigeren. Ik heb alles gezien, van de receptie voor nieuwe opnames en controle afspraken, de CT-scan (1 van de 3 in het land), het lab, de afdeling met 30 bedjes tot alle super interssante operaties. Het was een mooie afsluiter van alle medische ervaringen hier en vooral om te zien dat het ook allemaal heel goed geregeld kan zijn in dit land. Maar als je hoort dat de kindjes met deze afwijkingen soms verguist worden in hun village, namen krijgen als Ajok (hekserij) en Atol (degene die snel doodgaat) en hun moeders beticht worden van witchcraft, is er nog veel werk te doen...

Mbale is verder een heel leuk plaatsje met meerdere Nederlandse studenten dus we zijn vaak uit eten en drinken geweest met wat plaatselijke vrienden en al liggende aan het zwembad van het mooiste hotel hadden we een mooi uitzicht op Wanale Ridge, die we toen ook maar even beklommen hebben. Bovenop vonden we wat aangeschoten mannen die een lokale prut dronken, een mix van mais en gist, andere granen, warm water en er uit zag als diarree. Hilariteit toen we probeerden een normaal gesprek aan te knopen en ze ons aanspoorden om ook te drinken, maar om 12 uur vonden we ons colatje toch iets lekkerder!


Even nog wat Ugandese grappen: 
- het is in Uganda heel onbeleefd om een gesprek te beginnen zonder 'how are you?' te hebben gevraagd. Een medewerker van Cure gaf echter niet het gebruikelijke antwoord 'fine' maar pareerde de vraag :'Do you mean financially, medically, sexually?'.
- je zit in de kroeg, en de vriend naast je besteld een biertje. Je zegt: 'for me too, please' en je krijgt in totaal 3 bier!! Is me al meerdere keren gebeurd..
- Ugandezen spreken vaak heel goed Engels, maar iemand die de taal minder goed beheerst, geeft vaak zijn hele woordenschat prijs in 1 zin, zonder antwoord te verwachten: 'Hello, I'm fine, well done, thank you bye!'
- toen ik op straat liep en me irriteerde aan een moeder die langzaam liep met haar dochtertje van 3 aan de hand, besefte ik me dat alle Ugandezen zo verschrikkelijk langzaam lopen...
- in de operatiekamer van Cure werd voor iedere operatie gebeden voor het patientje door de chirurg, om vervolgens supervals mee te kraaien met Ugandese gospelsongs.
- uitgaan in Mbale: om 1 uur kom je aan, bestelt een biertje en om half 2 valt de stroom uit! 

Vorige week begon mijn vakantie (!!!) en ben ik via Kampala naar Lake Bunyonyi gegaan, een meer omringd door heuvels met landbouw in terrassen, waar ik 3 dagen een beetje gezwommen, gelezen, gegeten en gekletst heb, ultiem ontspannen dus! Ondertussen is president Museveni herkozen om zijn presidentschap te verlengen van 25 tot 30 jaar, dus misschien krijgen we hier in de nabije toestand ook Egyptische toestanden (nu nog niet in ieder geval, de verkiezingen zijn heel rustig verlopen!).

Maandag ben ik de grens met Rwanda overgestoken en ik zit nu in Kigali. Het verschil met Kampala kan bijna niet groter! Het lijkt wel een europese hoofdstad, met goed asfalt, zelfs trottoirs (hier wordt Frans gesproken!), veel minder verkeer en geen stof, bloemenperkjes en mooie huizen en gebouwen. Nadeel is wel dat alles ook bijna Europese prijzen heeft, dus ik blijf maar een paar dagen. Net bij het Memorial Centre voor de genocide in 1994 geweest, toen in 100 dagen tijd 1 miljoen Tutsis door de Hutu zijn afgeranseld, verkracht en afgemaakt. Heel bizar dat dit nog in de jaren 90 heeft kunnen gebeuren en het was dan ook een heftig bezoekje aan dit mooie museum voor deze gebeurtenissen, maar ook voor genocide in het algemeen, zoals ook de holocaust en op de Balkan. 
Donderdag ga ik naar Tanzania voor de laatste 3 weken van de reis om vervolgens nog een week met papa en mama door Uganda te trekken. Zin in!          

Over de helft!

Een paar dagen geleden ging ik over de grens van twee-en-een-halve maand Uganda! Ik ben nu over de helft van mijn verblijf en dat vond ik eigenlijk nog niet eens zo slecht klinken. Ik dacht dat de tijd sneller ging, maar met nog meer dan twee maanden in het vooruitzicht typ ik nu dit verhaaltje op een geleende laptop van een andere vrijwilligster. Bittere noodzaak want we hebben al een week geen stroom, door een sterk staaltje Ugandees vakmanschap. De bisschop, eigenaar van het land waar mijn guesthouse op staat, had hout nodig en dus werd besloten dat een van de enorme prachtige bomen zou worden gekapt. Zo geschiedde, maar dat kon natuurlijk niet zonder dat deze boom precies op de elektriciteitskabels landde… Men stond erbij en keek er naar, en ik wist natuurlijk dat dit moest gebeuren! Alles gaat op z’n Afrikaans dus klimt er af en toe een Ugandees in de elektriciteitsmast om vervolgens weer naar beneden te komen met de boodschap: “Tomorrow power okay?”.

Op dit moment ben ik in Mukono, een uur ten oosten van Kampala en ik zit hier nu sinds 3 januari. Het guesthouse staat iets buiten de stad, op een groene heuvel vol bomen, vogels, apen en met hond en kat en 4 man sterk personeel. De slaapverblijven (banda’s) staan verspreid over het terrein en er is een gemeenschappelijk gebouw met keuken, badkamers en een grote veranda om buiten te zitten, een prachtig plekje om thuis te komen na het ziekenhuiswerk!

Eind december heb ik natuurlijk Kerst en Oud en Nieuw gevierd, maar ook voor de werknemers van Wagagai Flower Farm werd er op een zaterdag een personeelsfeest georganiseerd. De hele dag stond in het teken van fietsraces over het terrein, voetbal en pingpong, traditionele dansen, muziek, miss en mister verkiezing, verkiezing voor de mooiste traditionele kledij en na het lokale buffet ging de African Beat muziek aan en werd er tot in de late uurtjes onvermoeibaar gebounced op het grasveld met meer dan 1000 employees. Echt geweldig!  De laatste dagen in de kliniek waren erg interessant omdat er dagelijks  een chirurg in opleiding was, die in zijn vakantie (december/januari is hier grote vakantie) hier kwam werken al seen sort van huisarts, maar we hebben ook veel operaties gedaan. Voor het eerst heb ik geassisteerd bij liesbreukoperaties, keizersnedes en operaties van vrouwen met incomplete aborties, heel leuk om praktisch bezig te zijn en verd heel interessant! Voor de kerst moet ik afscheid nemen, maar ik kon terugkijken op een hele leerzame tijd in een leuke en gezellige kliniek, waar de goede organisatie en goede zorg voorop staan!
 25 december en 31 december heb ik beide keren heel gezellig gevierd met Willemien en Maarten, kennissen uit NL die nu hier wonen. Willemiens kinderen Emilie en Jochem waren er ook en ook Joleen en Jacob, de een manager van de kliniek en de andere werkzaam op de flower farm waren er bij. Iedereen verantwoordelijk voor een gang, hadden we toch nog een 5 gangen diner! Helaas niet in de zon op het strand aan Lake Victoria, want het is hier al jaren lang traditie dat het op eerste Kerstdag regent, jammer maar helaas!
Tussendoor heb ik een weekje in Kampala gebivakkeerd in een hostel om wat meer mensen te leren kennen en heb ik veel leuke reisverhalen en tips gehoord dus de komende tijd kan ik niet stilzitten. In Kampala is ook de enige bioscoop van Uganda dus moest ik natuurlijk even Harry Potter zien, verder heb ik met Ugandese studenten het terrein/campus van Makarere University verkend en daarnaast is het gewoon best een fijne stad om lekker uit eten te gaan en uit te gaan.

Begin januari ben ik dus naar Mukono gegaan en kreeg ik meteen een rondleiding door het nieuwe ziekenhuis. Dit is een public hospital, het grootstevan de 4 omliggende districten, en eigendom van de regering, wat betekent dat de zorg en de medicijnen gratis zijn. Er zijn 4 afdelingen in losse gebouwen voor male, female, paediatrics (kinderen) en een maternity department voor zwangere vrouwen en pasgeborenen. Op iedere afdeling is plaats voor 25-40 patienten maar wat me mee viel is dat het niet overvol is. Er is ook een operatiekamer waar vooral keizersnedes en buikoperaties worden uitgevoerd. Ik begon op Male Ward waar ik mee kon lopen met een Ugandese vijfdejaars geneeskundestudent, die ook in zijn vakantie hier een beejte bijklust. Van hem heb ik veel inzicht gekregen in de organisatie van het ziekenhuis want in de eerste week heb ik geen enkele dokter gezien, na mijn introductie op de eerste dag. Dr. Kiberu had toen wel even tijd voor me, om me wat uit te leggen over het ziekenhuis en over de meestvoorkomende ziektes. De allerbelangrijkste ziekte was ‘East African Time Management Disorder’, alles gebeurt op African Time,  dus een afspraak om half 3 uur begint om 4 uur en de diensten van 8 uur worden afgelost als de volgende nurse er is, en dat kan ook makkelijk 9 uur worden!
 

Meisje met gebroken bovenbeen in tractie
om het bot recht te houden

In het hele ziekenhuis waar dus constant ongeveer 100 patienten opgenomen liggen en er dagelijks ook 250 ‘huisarts-patienten’ komen, werken 2 senior doctors… Echt verbijsterend. De eerste week heb ik op de mannenafdeling iedere ochtend de patienten gecontroleerd met Charles, de andere student, om te vragen hoe het met ze gaat en om eventueel aanpassingen te maken in het behandeling of te verwijzen naar het grootste ziekenhuis in Kampala. Als wij er niet zouden zijn, komt een doctor eens in de twee weken op de afdeling langs en in de tussentijd behandelen de nurses, en als het niet aanslaat, pompen ze er gewoon wat andere antibiotica in, om te zien of dat wel aanslaat. Overal lopen familieleden van de patienten rond, om bedden op te maken, de patienten te wassen en te koken of eten te geven, want dat zijn allemaal niet de taken van de nurses. Verder zijn er geen computers in het ziekenhuis te bekennen en in het laboratorium is alleen een microscoop om malaria in bloed te kunnen zien en een paar andere kleine testjes. Aan geldgebrek geen tekort…
Even een kleine opsomming van wat patienten: een man van wie een maand geleden een voet was geamputeerd na een gevecht, en nu nog steeds een enorme open, geinfecterde wond had aan zijn stomp, mannen met liesbreuken die al een week wachtten op een operatie, een man die na een open buik operatie voor een gedraaide dikke darm wat complicaties opliep (maar de chirurg zelf ik nooit komen kijken), veel malaria patienten, sikkelcel patienten die bloedtranfusie nodig hebben en natuurlijk veel HIV-patienten met bijkomende infecties (vrijwel altijd tuberculose en die patienten worden in de hoek van de zaal gelegd, bij wijze van ‘isolatie’), en , vooral op de mannenafdeling, veel brommerongelukken en geweldslachtoffers met hoofdletsel en fracturen. De hele tijd wordt je geconfronteerd met zowel grappige als treurige dingen: de dag na de nieuwjaarsreceptie was er geen enkele dokter te bekennen en op iedere ward maar 1 nurse, want het was ‘hangover day’, als je een x-ray wil aanvragen kom je erachter dat er geen foto-materiaal is, een patient die in elkaar is geslagen nadat hij betrapt werd tijdens diefstal en met handboeien aan zijn bed wordt gehouden,  HIV patienten die er echt slecht aan toe zijn, maar die altijd nog niet willen dat familie of partners van ze weten dat ze AIDS hebben, gesprekjes met personeel over Nederland of het promiscue gedrag van Ugandezen (ze planten zich voort als konijnen en zijn verre van trouw) of een 24-jarige man die binnenkwam met een buik met een enorme lever en veel buikvocht en  de volgende morgen levenloos in zijn bed lag.. 
Voor mij is het interessant om mee te lopen en alle gevallen te volgen, maar nog steeds is het af en toe wel moeilijk om  niet de juiste testen aan te kunnen vragen, goede medicijnen voor te schrijven, of om iemand te verwijzen, omdat wij even niet weten wat we er mee aan moeten. Follow up bestaat hier ook niet echt dus je zult nooit echt weten hoe het afloopt… Zo dat waren even  de dagelijke frustraties van een dokter in spe in Uganda!

Kippen plukken

Verder doen we natuurlijk ook veel leuke dingen! Hier in het guesthouse zaten 7 andere Nederlanders en Belgen en iedere avond koken en eten we samen, of gaan we ergens eten, spelen we wat spelletjes, houden we een cocktail avond of gaan we in het weekend uit. Heel leuk om alle verhalen te horen van mensen die hier de meest uiteenlopende dingen doen, op gebied van rechten, handel, landbouw en koeien, computerlessen geven of in weeshuizen werken. Zo zijn we ook met z’n allen een dag naar een village geweest om met 14 –door een vrijwilliger gekochte en geslachte- kippen een feestmaal te maken voor 50 kinderen en 10 oude mensjes die anders eigenlijk nooit vlees eten, maar rijst met bonen. Vorig weekend ben ik met Andrea, een verpleegster uit Nijmegen die nu ook in mijn ziekenhuis werkt, naar Jinja geweest, een stad die aan het Victoria Lake ligt en waar de Nijl in Uganda begint. We hebben de hele zaterdag geraft op de eerste 30 kilometer van deze rivier, echt heel erg vet! Drie keer allemaal uit de boot gevallen, van watervallen van 6 meter gegaan met het rubberen bootje en natuurlijk ook gewoon lekker gezwommen in de Nijl. Andere tripjes staan alweer in de planning en ondertussen ben ik op zoek naar een andere plek om de volgende 3 weken door te brengen, omdat ik het eigenlijk wel heb gehad met dit ziekenhuis van nu. Het wordt waarschijnlijk een zeer goed en gespecialiseerd hospital voor kinder-neuro-chirurgie, Cure Childrens Hospital (google voor de geinteresseerden!). Ik ben erg benieuwd naar…

Midden februari wil ik richting het zuidwesten van Uganda vertrekken, waar veel mooie natuur is en alle wildparken zijn, om vervolgens via Kigali in Rwanda naar Tanzania te gaan voor het Serengeti Park en chillen op Zanzibar met Els, een vriendinnetje uit Amsterdam. De laatste week van maart komen m’n ouders en gaan we gorilla’s tracken, er zijn er nog maar 400 wild in de wereld, allemaal op de grens van  Uganda en Congo. Kortom: ik vermaak me hier nog wel even!!!

Sunny december

Na een warme dag op de clinic waag ik me dan maar weer eens aan een stukje over het leven in Afrika! Mijn tijd hier bij Wagagai Clinic zit er al weer bijna op, dus een mooi moment om even een spreekwoordelijk blik terug te werpen.

Het operating theatre van Wagagai,
een van de mooiste en schoonste van
Uganda waarschijnlijk!

De eerste dagen van Robert in de kliniek stonden in het teken van desillusie. Al na de eerste kennismaking met Marion werd hij even goed met beide benen terug op de grond gezet, want al zijn ‘grote ideeen om te wereld te verbeteren’ werden feilloos neergesabeld. “This is Africa” en nee, daarom kun je niet aan het Ministry of Health vragen of ze met een beter diagnose system kunnen gaan werken, en nee, daarom kun je niet zomaar uitgaan van dingen die in Nederland zo vanzelfsprekend zijn!! Natuurlijk kun je ergens aan beginnen, maar verwacht er nooit te veel van!”. Ik had dit natuurlijk al twee weken opgemerkt, en ik moet zeggen dat ik van die manier van werken zelf ook een beetje lui wordt. Niet helemaal de bedoeling, maar wel zo makkelijk om je een beetje aan te passen aan de cultuur hier.

We hebben wat opdrachten gekregen om op organisatorisch gebied wat observaties te verrichten om zo het een en ander te kunnen verbeteren, onder andere in het contact met het ministerie en in het laboratorium. s Ochtends zien we alle opgenomen patienten, zoals een kindje met buikwanddefecten, een ondervoedde babyboy met een enorm open wond van zijn voorhoofd tot nek (zo ongeveer het hele schedeloppervlak) met een liegende moeder zonder geld, post-operative care voor vrouwen met keizersnedes en een vrouw met nierproblemen.

Die zaterdag gingen we weer naar Kampala, en hebben we zelfs nog wat cultuur gesnoven. Niet heel gemakkelijk in deze stad, want de enige toeristentrekker in deze stad zonder toeristen is de heuvel met tombes voor de koningen van Buganda, maar die zijn in maart afgefikt. De National Mosque in Old Kampala is net 6 jaar klaar en was een kado van Gaddafi, biedt plaats aan 5000 gelovigen en is bijna overal in Kampala te zien, zo groot. Tijdens ons bezoekje was er ook een bruiloft, en het is sowieso mooi om te zien dat in een land waar 85% christelijk is en 15% moslim (ongeveer dezelfde verhoudingen als in NL??) mensen gewoon gelijkwaardig naast elkaar leven. Kan Nederland een voorbeeld aan nemen!

Robert is daar waarschijnlijk zo in hogere sferen geraakt, dat hij 5 minuten later in een van de drukste straten van de stad  vakkundig is ontdaan van zijn portomonnee. Volgens mij was Afrika het enige continent waar hij nog niet was overvallen of gerold dus hij was dolgelukkig. Daarnaast was hij natuurlijk ook erg blij met het feit dat ik de rest van het weekend kon betalen! Daarna hebben we met Pieter Jongens afgesproken voor een memorabele avond. Hij heeft een en ander al prachtig verwoord dus ik kon het niet laten om het gewoon te copy-pasten...!

Tijdens onze taxirit, naar een van onze vele locaties die avond, werden we aangehouden door de politie. Er werd een Oegandeze alcoholtest afgenomen, die bestond uit de dienstdoende agent eens even stevig in zijn gezicht te hijgen. De agent scheen niet meer dan twee bier te kunnen destilleren uit de, ongetwijfeld smerig riekende, adem. Toen we even later bij de taxichauffeur informeerde naar zijn drankgebruik was zijn antwoord; "ooh yes I drink, I drink the whole day". Zijn waterige oogjes hadden ons al iets doen vermoeden, en we vroegen hem wat er gebeurde als hij volgens de agent wel te veel had gedronken. Gelukkig kon hij dit gewoon afkopen met een sommetje geld, want anders moest hij naar court en dat was allemaal nog al lastig. Hij zette ons uiteindelijk zonder schade keurig af bij onze plaats van bestemming.
De volgende ochtend gingen we met zijn drieën, allemaal ietwat brak, en een verpleegster uit de kliniek naar de Kerk. De kerk had meer weg van een soort Heineken Music Hall, een groot podium, perfecte geluidsinstallatie, een honderdkoppig koor onder begeleiding van een band en een afgeladen zaal met zo’n 2000 mensen. Tussen het zingen door werd er ook lekker in de bijbel gebladerd, zo ook door onze buurman. Alleen bladerde deze meneer niet door een versleten bijbeltje maar door een digitale versie op zijn splinternieuwe I-pad. Ook de preek van de pastoor was op grote beamerschermen mee te lezen in een keurige Powerpoint presentatie. Verder werden er tijdens de dienst veel handjes vast gehouden en werden we als nieuwkomers veelvuldig omhelsd, in frisse staat natuurlijk uitermate gezellig, niet als er pure alcohol uit je rug gutst.

Na weer een ervaring rijker gingen we weer terug naar Entebbe, waar we Joleen hebben ontmoet, zij is hier assistent manager en zal alles gaan leiden als Marion aanstaande zomer terug verhuist naar NL. Jacob, de man van Joleen, werkt op de farm als productie manager en zij zitten hier nu samen net een jaartje. Het is voor hun en ook voor ons gezellig om ook contact te hebben met wat jongere mensen en natuurlijk heel interessant om te horen wat zij van het land vinden en hoe ze alles hebben ervaren het afgelopen jaar.

De 7 meter brede
Murchinson Falls van de Nijl

Na een half weekje op de kliniek gewerkt te hebben, vertrok we donderdagochtend met Pieter richting Murchison Falls National Park, het grootste wildpark in Oeganda. Pieter had beslag kunnen leggen op een schitterende Mitsubishi Delica, een 4WD minibusje van minstens 12 jaar oud. Hij had gelukkig al de nodige schade, dus daar hoefden wij ons geen zorgen meer over te maken. Oeganda leek hem ook een goed oefenterrein voor iemand die pas net zijn rijbewijs heeft. De enige regel die we moesten onthouden is, dat er geen regels zijn. Na een mooie rit van 5 uur en een korte tussenstop in Luwero kwamen we aan in Masindi, het laatste dorpje van betekenis voor de grote wildernis. Het kamp in het park zouden we voor het donker niet meer halen, dus besloten we in Masindi te blijven overnachten. Het dorpje was niet meer dan twee straten en wat barretjes, eigenlijk zoals elk gemiddeld Oegandees dorp. Na het diner in een uitgestorven hotel zochten we een van de drie barretjes op, bij de deur stond een uitsmijter met, jawel, een pijl en boog. Eenmaal binnen zijn we vier keer ongenadig afgedroogd aan de pooltafel (die jongens hebben ook meer tijd om te oefenen), en na een laatste biertje dropen we af. Tijdens onze wandeling richting het Guest house kwamen we nog een klein jongetje tegen die, bij de enige werkende reclamelichtbak van Masindi, met zijn watervlugge handjes druk motten en sprinkhanen aan het vangen was. Volgens de plaatselijke bevolking een ware delicatesse, mits gefrituurd. Maar wat is er eigenlijk niet lekker uit de frituur?
De volgende ochtend stonden we vroeg op, om op tijd bij de gate van het park te zijn. Na Masindi was het gedaan met de asfaltwegen en waren er alleen nog maar stoffige weggetjes met enorme hobbels en gaten. Eenmaal in het park werden we direct verwelkomt door grote groepen apen en een paar gekke warthogs. Onze eerste missie was het bereiken van de top van de watervallen, daar waar de Nijl door een gat van slechts zes meter breed een ravijn wordt in gespuwd. Op dat punt, volgens de boekjes, de krachtigste rivier op aarde en dat was ook wel de zien en horen, een machtig gezicht.
Vanaf de watervallen was het nog twee uur dieper het park in rijden naar het kamp waar we een hutje hadden geboekt. Tijdens het diner werden we getrakteerd op een schitterende strijd tussen mens en dier, een domme Amerikaan die een warthog aan het uitdagen was en werd beloond met een volle kopstoot van Pumba. Na het eten maakten we nog een spannende nachtwandeling buiten het kamp, achteraf niet het meest doordachte plan in een park vol hippo's, leeuwen en luipaarden.
Die nacht schrokken we een paar keer wakker van een gigantisch onweer, ons huisje leek een paar keer vol getroffen te worden door de bliksem, maar we haalden schadevrij de volgende ochtend. Om een uur of negen vertrokken we voor een game drive met onze eigen bus. Eerst moesten we de Nijl oversteken met een klein pondje en daarna reden we direct de savanne in. De regen van die afgelopen nacht had de wegen helaas veranderd in kleine modderstromen. De eerste helling zag er redelijk onbegaanbaar uit, maar Piet dacht er met genoeg snelheid wel overheen te kunnen rammen. Dit bleek alles behalve het geval, halverwege het parcours was hij druk aan het sturen, maar onze Mitsubishi Delica ging zijn eigen weg en boorde zich vol in een diepe blubbergoot. Onze safari leek hier de eindigen, we hadden nog geluk dat er een flinke opstaande rand naast de weg was, anders waren we ongetwijfeld op zijn zijkantje gevallen. Gelukkig hadden we een joker achter de hand, namelijk onze 4WD Extra die ons in combinatie met het nodige duwwerk uit de ellende ploegde. De volgende bocht moest ik weer flink op de rem, ditmaal voor een kudde olifanten. Verder was het bij elke plas weer even gokken op de diepte, een paar keer stroomde het water bij onze portieren naar binnen. Later zagen we ergens in de verte een wit busje van een berg komen slippen, met alle moeite hield de chauffeur het voertuig op de weg. Toen het busje naderde bleek het om een matatu te gaan, afgeladen met twintig paar lachende witte tanden. Waar het busje heen ging en vandaan kwam was ons volstrekt onduidelijk midden in een National Park, desalniettemin hulde voor de chauffeur. 

Giraffes tussen de palmbomen

Tijdens de rest van onze safari kwamen we nog de nodige obstakels tegen, een paar omgevallen bomen over de weg, giraffen, kudu’s, apen, buffels en vooral heel veel modder. In de namiddag wilden we graag een Sunset Cruise over de Nijl maken, maar die was helaas volgeboekt, dus besloten we onze weg te vervolgen naar het Koninklijke Hoima, drie uurtjes buiten het park. Een schitterende weg langs Lake Albert en over een klein bergpasje bracht ons uiteindelijk op plaats van bestemming. Onderweg heeft een kip helaas het leven gelaten toen hij mijn bumper probeerde weg te koppen. Nu krijg je in Oeganda toch vaak je kip opgediend alsof er keer of tien met een moker het leven uit geslagen is, waardoor er in elk stukje vlees botsplinters zitten, dus dit kippetje zal niet veel van zijn waarde verloren hebben.
Hoima heeft een Koninklijke titel omdat King Solomon Iguru I van Bunyuru hier zijn paleis heeft. In de plaatselijke bar ontmoette wij Daniel, die ons vertelde goede connecties te hebben met de koning en zondagochtend wel een ontmoeting voor ons kon regelen. Natuurlijk konden wij niet met lege handen aan komen bij de koning van het Bunyuru volk, dus informeerde we bij wat locals wat de koning zoal kon waarderen. De koning bleek nogal verzot te zijn op koeienhuiden, trommels, kleine gitaartjes en, naar later zal blijken, drank. Op zondag waren alle winkeltjes helaas gesloten, maar samen met Daniel vonden we uiteindelijk een oud vrouwtje, die wel bereid was haar deuren te openen. Onze keus viel na lang wikken en wegen op een trommeltje en een mooi hoedje. Nadat we de laatste instructies hadden gekregen, waren we klaar voor onze eerste Koninklijke ontmoeting. Bij de poort moesten we eerst het gastenboek tekenen en een bediende ging even checken of koning klaar was om ons te ontvangen. Dit bleek helaas niet het geval, de koning had zaterdagavond iets te diep in het glaasje gekeken en had daardoor zijn vroege kerkdienst gemist. Nu moest hij de volgende kerkdienst bijwonen om zijn zonden te overdenken en had hij geen tijd meer om ons s’ochtends te ontvangen, in de middag had hij wel tijd maar tegen die tijd moesten wij helaas alweer terug naar Kampala. De teleurstelling was groot, maar de rest van de trip was een groot succes en ook de autoverhuurder gooide geen roet in het eten door te zeuren over wat deukjes en krasjes.
De maandag voor World Aids Day (1 december) hebben we een conferentie bijgewoond, waar een interessant onderzoek over de fisherfolk werd gepresenteerd, waarmee de communities worden bedoeld die bestaan uit vissers in het Victoria Meer en hun vrouwen/vriendinnen en vooral veel ‘commercial sex workers’, want onder deze gemeenschap wordt sex buiten de deur gewoon geaccepteerd, en het HIV percentage bleek dan ook 28% tegen 6,5% in heel Uganda. De mannen verkopen hun vangst dagelijks, hebben dus iedere avond geld en zetten het op een drinken en gaan meteen even van bil, letterlijk vis voor vis dus. Door couselling, testing, voorlichting en door zorg naar de dorpen te brengen (transport naar een grotere stad met een kliniek is vaak al te duur) probeert men nu dit hoge percentage terug te dringen, en de eerste successen zijn al geboekt.

De week werd verder gevuld met werk in het laboratorium (inventarisatie en kosten-baten bekijken), ontslagprocedures verbeteren en de nurses wat meer bijleren over toch wel basisdingen als temperatuur, bloeddruk, heart rate en zuurstofsaturatie. Monitoring van opgenomen patienten is natuurlijk erg belangrijk maar het komt nog steeds voor dat een nurse een temperatuur met koorts meet maar waar vervolgens geen belletje gaat rinkelen, onbegrijpelijk maar tsja... this is Africa. Verder hebben we heerlijk gegeten bij Maarten Nijs en Willemien Hamminga, die ik van vroeger ken omdat we vaak met haar kinderen op vakantie zijn geweest, en die nu in Uganda zijn gevestigd en dus ook weer wat leuke verhalen over het land konden vertellen. Vrijdag zijn we uitgegaan in Entebbe (dat trouwens maar 70.000 inwoners heeft, dus verwacht geen stad!) alwaar een groep studenten uit Kampala ons rijkelijk trakteerde op wodka terwijl de altijdterugkerende monotone bas van Afrikaanse beat-muziek iedereen tot wat potjes daggering aanzette.

Die zaterdag verzamelde de gehele Nederlandse gemeenschap zich op het strand van Sailing Club Entebbe aan het Victoriameer voor de intocht/aankomst van Sinterklaas! Echt geweldig om Nederlandse en Belgische kinderen, maar vooral ook veel halfbloedjes en zwarte adoptiekinderen Sinterklaasliedjes te horen zingen en met bange oogjes op schoot van Sinterklaas te zien zitten. Een biertje in de felle zon was de enige remedie tegen de kater van de vorige nacht en ook Sinterklaas liet het zich lekker smaken zodat hij aan het einde van de middag strompelend over de schouder van de ambassadeur het strand weer moest verlaten.

Jackson's Pool op 4050m hoogte

Afgelopen weekend zijn Robert en ik vertrokken naar Mbale, om vanuit daar Mount Elgon te beklimmen, een uitgebluste vulkaan op de grens met Kenya. Natuurlijk totaal onvoorbereid kochten we in alle haast een pan, wat spaghetti en water om de volgende ochtend om 7 uur met een gids vanaf 1700 meter naar 3500 meter te klimmen. Geen aanrader om dit op afgetrapte sneakers en zonder conditie te beginnen, maar achteraf mag ik trots op mezelf zijn! Achtereenvolgens kwamen we door bewoonde wereld, waar de locals op blote voeten door de modderstroompjes (als wegen) heenglijden en er af en toe nog vredig een koe op de hellingen staat te grazen, daarna tegen een klif opgeklommen met behulp van wat trappen om vervolgens 2 uur lang door bamboebos te stijgen wat overgaat in tropisch regenwoud. Echt een prachtige tocht, en omdat toerisme hier nog ver te zoeken is, kwamen we onderweg ook echt helemaal niemand tegen. In het kamp op 3500 meter hoogte konden we onze vermoeide spieren wat rust gunnen bij het kampvuur, waar ook wat Britten en Israelieten waren. Gezellig samen gekookt en om 9 uur in de vrieskou geprobeerd om toch wat te slapen met alle kleren aan de we bij ons hadden. Om 6 uur werd ik toch niet helemaal 100% wakker en bleek dan ook dat zo snel zo ver omhoog klimmen toch echt hoogteziekte oplevert! Het eerste kopje thee werd dan ook direct geweigerd door mijn maag en zonder ontbijt zijn we verder geklommen naar 4050 meter, waar weinig bomen meer groeien, maar het wel nog geweldig groen is door de ideale combinatie van veel regen en veel zon. Met mooi helder weer en dus mooie vergezichten lieten we de top weer achter ons om daarna 6 uur lang weer af te dalen richting de bewoonde wereld. Weer een zeer geslaagd weekend!

Gisteren is Robert weer vertrokken naar Amsterdam om maandag te beginnen aan zijn co-schappen. Ik ben blij dat ik daar nog even niet aan hoef te denken! Ik zal tot Kerst hier op de kliniek blijven en in januari begint het volgende avontuur, een public hospital een uurtje ten oosten van de hoofdstad. Gefinancierd door de overheid en dus lang niet zo goed geregeld als hier... ik ben benieuwd!

Hello Mzungu!

Het is 19 uur terwijl ik in mijn guesthouse zit op de Wagagai farm, de zon is net onder, dinner staat klaar in de keuken en ik heb inmiddels alweer Amsterdams gezelschap van Robert. Er is veel gebeurd de afgelopen 10 dagen, dus het werd toch wel eens tijd voor een verhaaltje!

Na een vliegreis, die niet zozeer vermoeiend was door de duur maar meer door mijn reisgezelschap, ben ik heel goed aangekomen op Entebbe Airport. Naast ongeveer 5 huilende Afrikaanse kindjes per vierkante meter, zat ik naast een Amerikaanse vrouw, Wendy, die werkzaam was in Public Health. Zij wist me in 6 uur tijd het bloed onder mijn nagels vandaan te halen, door me compleet aan me zelf te laten twijfelen aan alle voorbereidingen die ik had getroffen. Ik zou nog even geen malariatabletten slikken (op advies van Nederlanders hier), zij gebruikte 12 jaar lang preventieve tabletten toen ze in Nicaragua woonde. Ik had geen precies adres om op te geven bij de douane, zij lachte me uit. Zij had een paar maanden geleden al een visum aangevraagd bij de ambassade, ik zou die kopen op het vliegveld zelf. Toen ze zichzelf ook nog tijdens de landing met DEET (anti-mosquito spray) begon te bewerken, was ik blij dat we bijna aangekomen waren. Ik stond fluitend in de rij bij de douane, waar ik in ruil voor 50 dollar een stempeltje in mijn paspoort kreeg en zwaaide haar met mijn US fake smile uit bij de koffers, alwaar Willemien en Maarten me al stonden op te wachten. Heerlijk om door hun te worden opgehaald. In het donker reden we naar hun huis aan het Victoria Lake en dronken we tot 1 uur lekker wat biertjes op de veranda. Het evenaar klimaat staat me wel aan, nooit kouder dan 20 graden en overdag zon met wat wolkjes tot 30 graden! Toen ik ’s ochtends wakker werd zag ik pas echt op wat voor een prachtige plek ze hun huis hadden geplant, met een mooie tuin, zwembad en strandje, heerlijk ontwaken! ’s Middags gingen we even naar het babyhome dat Willemien mede heeft helpen opzetten voor een kassencomplex in de buurt, en daarna brachten ze me naar Marion, de founder van de Wagagai Health Clinic.

Greenhouses at Wagagai Farm

Zij woont hier met haar man en kinderen al 10 jaar in Uganda en zij hebben samen Wagagai opgezet, een 10 hectare groot kassencomplex voor bloemstekken voor het buitenland met 1500 Ugandese werknemers. Twee jaar geleden kwam het idee voor een Health Centre voor werknemers en outsiders, en zo geschiedde. Zonder medische achtergrond staat er nu door het doorzettingsvermogen van Marion een kliniek!

Voordat ik deze zelf mocht aanschouwen, gingen we eerst haar kinderen ophalen van een kinderfeestje, het was natuurlijk ook zaterdagmiddag. Zo kwam ik terecht bij het huis waar de feestscene-aan-het-zwembad en de making-love-to-Idi-Amins-wife-scene van de film The Last King Of Scotland waren opgenomen, en nu 15 kinderen in het zwembad lagen. Daarna door naar de Internationale School of Uganda waar een voetbaltoernooi was voor de kinderen. Afstanden die je hier met de auto aflegt, zijn niet alleen ver van elkaar, het verkeer werkt ook niet altijd mee. Door stijgende welvaart zijn oude geimporteerde auto’s steeds populairder en wordt het dan ook steeds drukker op de 2-baansweg tussen Kampala en Entebbe (40 km), niet in de laatste plaats door de vele scooter-taxi’s (boda-boda’s) en Toyota taxi busjes (matatu’s) met dikke zwarte rookwolken. Het weekend heb ik kennis gemaakt met Olav en de dochters Paula en Isabel, lekker gegeten, gezwommen, spelletjes gespeeld en ingelezen (jaja de Lonely Planet is onvermijdelijk...). Zij wonen prachtig, ook aan het meer, in een zelfontworpen huis midden in de natuur, maar nog steeds op het terrein van de farm .

Vaccinatieprogramma voor baby's

Aan de andere kant van dit terrein staat dus de kliniek, waar ik maandagmorgen om 9 uur aan iedereen werd voorgesteld door Marion aan de 30-koppige, volledig Ugandese staff. Ik werd door iedereen ‘most welcome’ geheten en er werd al veel heen en weergelachen over het uitspreken van namen. Ugandezen zijn over het algemeen heel hartelijk, aardig en bescheiden, en spreken (goed) Engels, wat ook wel goed uitkomt!

De kliniek heeft een geautomatiseerd DataCare systeem, dus patienten kunnen zich melden bij de balie, worden ingevoerd of opgezocht in het systeem, gaan door naar triage waar bloeddruk, gewicht en temperatuur worden opgemeten en moeten vervolgens wachten op hun consult met de clinical officer. Dit is een soort uitgebreide huisarts, en er werken er 4 hier: Safina, Fred, Joy en Sylvester. Mocht er reden voor opname zijn, staan er 15 opname bedden. Deze week waren er veel malaria patienten (vooral kinderen), vrouwen voor controle na een bevalling of keizersnede in de kliniek, een baby met een longontsteking, eentje met 3^de graads brandwonden aan beide handen en een voet door kokende olie, een AIDS patient met Kaposi Sarcoma en eentje die er zo erg aan toe was (uitgemergeld en veel infecties) dat deze naar een gespecialiseerd hospitaal is verwezen.

Om 9 uur is de ward round langs alle opgenomen patienten door de dienstdoende arts, maar dat kan ook om 10 uur zijn, dat maakt allemaal niet zoveel uit hier. Zo’n ronde is leerzaam, er wordt bekeken of er vorderingen zijn, wat er het beste getest kan worden en welke antibiotica er nog meer bij moet worden gespoten (werkelijk iedere patient hier krijgt intraveneuze antiobiotica toegediend!). Tussendoor wordt er wat af gesmst en gekletst op de zalen, over het verschil tussen moslims en christenen, over de kleur map waar het dossier van de patient inzit, over matrassen (??) en natuurlijk zijn ze benieuwd naar Nederland. Zo kreeg ik de vraag: But mister Hens, tell me, why are you so rich and why are we so poor, we are lazy aren’t we? Ik kon dit natuurlijk niet helemaal tegenspreken, maar moest natuurlijk ook wel even een positieve kanttekening aanbrengen, dat mensen hier aardig en open waren, en Nederlands vooral maar zo hard mogelijk werken voor hun geld en met norse gezichten zich door de stad verplaatsen. Rose, een nurse, kon dit beamen want zij is 6 maanden in Nederland geweest en zit dus ook af en toe Nederlands tegen me te praten. Op donderdag zijn we samen even naar Entebbe gegaan, om maar even van het terrein van de farm af te kunnen. Het is 15 minuten per boda boda op een dirtroad voor 75 cent, en dan nog een kwartier in een matatu voor 15 cent, living large!! We hebben even een rondje gelopen door deze wereldstad met vliegveld en  60.000 inwoners en wat dingetjes gekocht en wat gedronken.

Het leven op Wagagai is namelijk volledig verzorgd! In de eerste week sliep ik in het huis van Marion en Olav, met ontbijt en avondeten (gekookt door Mary, iedereen heeft hier personeel) en de lunch staat altijd klaar in het guesthouse waar ik nu met Robert zit. We eten dan met de senior staff van de farm, dus door met deze 8 man te lunchen, krijgen we ook het een en ander mee van de wereld van bloemen kweken, greenhouses aanleggen, en luie Ugandezen aan het werk krijgen. Slenterend in hun werkkledij over het terrein is het Kalverstraat publiek er niets bij!

Verder heb ik deze week nog malaria parasieten op leren sporen in bloed van patienten onder de microscoop, met lampionnen voor Sint Maarten met de kinderen het terrein overgelopen, een circumcision bijgewoond in het theatre (operatiekamer) van de kliniek, waar de ok-assistente van Sylvester de vraag kreeg om uit te leggen ‘that circumsized men taste sweeter than normal men, tell him!!’ en het een en ander van de organisatie en de verbeterpunten meegekregen van Marion.

Op zaterdag komt er altijd een chirurg en anesthesist uit Kampala om geplande operaties uit te voeren. Ik was bij een tweede besnijdenis, een vrouw waarbij een goedaardige knobbel uit de borst werd verwijderd en een man voor het verwijderen van aambeien en het openleggen van een fistel. Als de telefoon van de anesthesist gaat is, er alle tijd om te antwoorden en als het kapje met de verdoving even losraakt, komt de patient gewoon een klein beetje bij, no problem. “Hey dr Eric, it’s me, how are you? I am in Wagagai. NO I am not just making money, I am helping my patients HAHAHA’. Mooie vent.

Daarna zou ik met de chirurg meerijden naar Kampala, ware het niet dat zijn accu het had begeven.



In dit dorpje aan het Lake
wachten op een volle

 Een matatu was de enige optie en na drie kwartier in de zon te hebben gewacht tot mijn busje voor 14 volgestouwd zat met 16 man, 2 baby’s en een beeldbuis waar Nederland-Duitsland in ’88 goed op te volgen was, kon de reis van een uur beginnen, dit alles voor het luttele bedrag van 2500 shilling, nog geen euro. Toch leuk om even te vermelden.

In Kampala werd ik verwelkomd door Pieter Jongens, enthousiast als ie is, en hebben we een ouderwetse kroegentocht Uganda Style gedaan. Na iedere halve liter pils weer een boda boda opgezocht, wat gegeten, roulette gespeeld met wat gin tonic (ja toch!?) en zoals het een echte Amsterdammer betaamt, via een buitenbar in Kabalagala (the Red Light District van Kampala) vol hoeren, geeindigd in the Bubbles. Dit is meer een Irish Pub dan het welbekende feest café, maar toch waren hier wel een aantal Nederlands te vinden, waaronder de baas (en huisgenoot) van Pieter, Boldewijn en zijn vriendin.

Na een ontspannen zondagje in het altijd drukke, stoffige en levendige Kampala hebben we even wat plannen gemaakt voor een tripje volgend weekend en met Janwillem, een andere huisgenoot van Pieter, een mooier casino bezocht voor een potje blackjack, wat de Afrikaanse vrouwen bij ons aan tafel niet echt konden waarderen... “I am here for making money, you are just here for fun!”.

Gisteren is Robert aangekomen en zijn we samen verhuisd naar een eigen guesthouse ergens op het terrein hier, met onze enige echt eigen Grace die ons s ochtends wekt met een gebakken eitje, en niet naar huis gaat voordat er dinner klaarstaat. Wat een leven!!!

Het is bijna zover!

Ik vlieg op 5 november naar Entebbe.
De eerste 4-6 weken zal ik in het Health Centre van Wagagai Ltd. gaan meelopen, zie http://www.wagagai.com/ voor het verhaal achter de oprichting van de kwekerij door een aantal Nederlanders, en zie http://www.youtube.com/watch?v=Wo73fg34FR8 voor een indruk van hoe de kliniek er daar uit ziet.